Do jednej z najcenniejszych kolekcji Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej rozpoczął się właśnie nowy, kluczowy etap – konserwacja wczesnośredniowiecznych srebrnych dirhamów odkrytych na terenie gminy Kamień Pomorski. To unikatowe zabytki sprzed ponad tysiąca lat, stanowiące materialny dowód dalekosiężnych kontaktów handlowych Pomorza ze światem arabskim.

Monety z końca świata

W zbiorze znajdują się liczne fragmenty tzw. siekańców oraz dwa zachowane w całości egzemplarze monet wczesnoarabskich. Tego rodzaju fragmentaryczne znaleziska są charakterystyczne dla obiegu pieniądza w Skandynawii oraz na terenach zamieszkanych przez Słowian Zachodnich we wczesnym średniowieczu. Srebro wówczas funkcjonowało jako pieniądz wagowy, a nie nominał w określonej wartości. Monety celowo cięto na mniejsze części, dopasowując wartość do konkretnej transakcji.

Niektóre z fragmentów są tak niewielkie, że do dziś stanowią materiał badawczy pozwalający analizować ich funkcję w dawnym systemie gospodarczym.

Perełka kolekcji – pełny dirham ze Śniatowa

Wśród monet wyróżnia się wyjątkowy dirham odkryty w okolicach Śniatowa. Stan zachowania tej monety jest uznawany za bardzo dobry, a czytelność inskrypcji kufickich, ich rytm i proporcje świadczą o wysokim poziomie mennictwa świata islamu.

Na awersie czytelna jest szahada:
„Nie ma boga prócz Boga, a Muhammad jest Wysłannikiem Boga.”

To ten sam zapis, który widnieje na wielu najważniejszych wczesnoislamskich zabytkach epoki Kalifatu Abbasydów.

Jak dirhamy trafiły na Pomorze?

Znaleziska tego typu nie są przypadkowe. Arabskie srebro w IX–X wieku docierało do Europy Północnej i Środkowej w ogromnych ilościach. Najpierw szlakami handlowymi trafiało na Ruś Kijowską, a następnie wzdłuż szlaków wodnych, m.in. Wisły, Warty i Dźwiny oraz drogi lądowej przez Mazowsze i Prusy – do strefy południowego Bałtyku.

Pomorze Zachodnie było w tym czasie ważnym ośrodkiem handlu i wymiany. Słowianie zachodni eksportowali m.in.: bursztyn skóry i futra wosk niewolników. W zamian otrzymując srebro – kluczowy surowiec gospodarczy epoki.

Konserwacja w rękach specjalistki

Cały zbiór został przekazany do konserwacji pani Annie Borowiec, jednej z najważniejszych specjalistek w regionie. To właśnie jej praca umożliwiła uratowanie m.in. wraku wczesnośredniowiecznej słowiańskiej łodzi klepkowej oraz żelaznego topora – dziś prezentowanych w muzeum.

Jak podkreślają pracownicy Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej — konserwacja pozwoli nie tylko zabezpieczyć materiał, ale również odsłonić szczegóły, które mogą dostarczyć nowych informacji o historii regionu i badanych monet.

– „Każdy dirham to nośnik informacji: o szlakach handlowych, kulturze, kontaktach między światami, które dzieliły tysiące kilometrów. Te monety nie są tylko eksponatami – to świadectwa historii Pomorza wpisanej w szeroki kontekst europejski.” – podkreśla Grzegorz Kurka z MHZK. 

Po zakończeniu prac konserwatorskich dirhamy mają zostać zaprezentowane publicznie w nowej odsłonie ekspozycyjnej, jako jeden z kluczowych elementów narracji o wczesnym średniowieczu Pomorza.